Kris Kristofferson, właśc. Kristoffer Kristian Kristofferson (ur. 22 czerwca 1936 w Brownsville, zm. 28 września 2024 w Hana) – amerykański aktor, piosenkarz, kompozytor i autor tekstów piosenek. Uznawany za jednego z najważniejszych i najbardziej znanych wykonawców muzyki folk i country.
W 1985 dołączył do innych artystów country, Waylona Jenningsa, Williego Nelsona i Johnny’ego Casha, tworząc supergrupę muzyki country The Highwaymen.
Życiorys
Wczesne lata
Urodził się w Brownsville w Teksasie jako najstarsze z trojga dzieci Mary Ann (z domu Ashbrook; 1911–1985) i Larsa Henry’ego Kristoffera Kristoffersona (1905–1971), generała majora Amerykańskich Sił Powietrznych. Jego ojciec był pochodzenia szwedzkiego, a matka miała korzenie angielskie, szkocko-północnoirlandzkie, niemieckie, szwajcarsko-niemieckie i holenderskie. Dorastał z siostrą Karen Kirschenbauer (1938–2005) i bratem Kraigherem (ur. 1943). Jego dziadkowie ze strony ojca, Lars Kristofferson (1840–1900) i Elin Karolina Kristofferson (z domu Johansson), byli szwedzkimi imigrantami.
Swoje dzieciństwo spędził w większości na podróżach po Stanach Zjednoczonych. W 1954 ukończył San Mateo High School, szkołę średnią w San Mateo, w Kalifornii. Po ukończeniu w 1958 roku wydziału filozofii w Poloma College w Claremont w Kalifornii i otrzymaniu prestiżowego stypendium Rhodes, podjął studia na wydziale historii literatury angielskiej na Uniwersytecie Oksfordzkim w Oksfordzie.
Dorabiał jako barman, stróż w Columbia Studios, pilot śmigłowca wożący załogi platform wiertniczych, grał zawodowo w futbol amerykański i pod pseudonimem „Kris Carson” komponował piosenki. W latach 1964–68 odbył pięcioletnią służbę wojskową jako pilot w oddziałach Amerykańskich Siłach Powietrznych stacjonujących w Niemczech. Rozpoczął występy w klubach wojskowych.
Kariera
Po wyjściu z wojska, w 1965 miał podjąć pracę jako wykładowca na West Point, zanim wyjechał na wakacje do Nashville, gdzie zetknął się z nurtem muzyki country. Pracował w różnych dziwnych miejscach, m.in. zamiatał podłogi w Columbia Studios. Tam poznał Johnny’ego Casha, który początkowo przyjął niektóre z piosenek Kristoffersona, ale nie zdecydował się ich nagrać, oraz był obecny w studiu przy realizacji albumu Boba Dylana „Blonde on Blonde”.
W 1966 roku Dave Dudley nagrał udany singiel „Viet Nam Blues”. W 1967 roku Kristofferson podpisał kontrakt z Epic Records i wydał singiel „Golden Idol”. Od 1970 występował na estradzie i nagrywał płyty. Stał się laureatem trzech nagród Grammy. Wylansował m.in. takie przeboje jak „Sunday Mornin' Comin' Down”, „Help Me Make it Through the Night”, „For the Good Times””, „Loving Her Was Easier” i „Why Not”. Jego piosenki wykonywali w swoim repertuarze m.in. Janis Joplin (Me and Bobby McGee), Elvis Presley (Why My Lord), Roger Miller, Johnny Cash, Sammi Smith i Jerry Lee Lewis (Once More with the Feeling). Wraz z Williem Nelsonem, Johnnym Cashem i Waylonem Jenningsem założył zespół The Highwaymen.
Przygodę z kinem Kristofferson – wówczas już ceniony wokalista i kompozytor – rozpoczął na początku lat 70. od występu w dramacie Dennisa Hoppera Ostatni film (The Last Movie, 1971) jako rybałt kowboj i kompozytor muzyki filmowej. Rok potem w społeczno-obyczajowym dramacie Cisco Pike (1972) zagrał tytułową postać muzyka, który z trudem wiążącego koniec z końcem i zaczyna zarabiać na życie jako diler marihuany. Doceniono go po przejmująco zagranej roli Williama H. Bonneya/Billy’ego Kida, bandyty broniącego za wszelką cenę swej wolności w westernie Sama Peckinpaha Pat Garrett i Billy Kid (Pat Garrett and Billy the Kid, 1973), za którą zdobył nominację do nagrody BAFTA Film. W ekranizacji powieści Yukio Mishimy Żeglarz, który utracił łaski morza (The Sailor Who Fell from Grace with the Sea, 1976) zagrał drugiego oficera statku handlowego, Jima Camerona, który angażuje się w związek z wdową (Sarah Miles). Z jego aktorskich dokonań doceniono postać gwiazdora rocka nadużywającego alkoholu w melodramacie muzycznym Narodziny gwiazdy (A Star Is Born, 1976) u boku Barbry Streisand, za którą odebrał nagrodę Złotego Globu.
Zasłynął także z roli zbuntowanego kierowcy ciężarówki, Martina Penwalda o przezwisku „Gumowy Kaczor”, który rozpoczyna brawurową ucieczkę przez lokalnym szeryfem w sensacyjnym filmie drogi Sama Peckinpaha Konwój (Convoy, 1978) z Ali MacGraw. Jednak jego kreacja szeryfa Jamesa Averilla w westernie Michaela Cimino Wrota niebios (Heaven’s Gate, 1980) i postać bankiera Hubbela Smitha w dramacie Alana J. Pakuli Prolongata (Rollover, 1981) z Jane Fondą były nominowane do antynagrody Złotej Maliny dla najgorszego aktora. Za oryginalną muzykę skomponowaną do dramatu muzycznego Autor tekstu (Songwriter, 1984) zdobył nominację do Oscara. W telewizyjnym westernie NBC Ostatnie dni Franka i Jesse’ego Jamesów (The Last Days of Frank and Jesse James, 1986) u boku Johnny’ego Casha zagrał legendarnego bandytę Dzikiego Zachodu – Jesse’ego Jamesa. W nominowanym do Oscara za najlepszy scenariusz dramacie Na granicy (Lone Star, 1996) wcielili się w skorumpowanego szeryfa. W filmach akcji Blade: Wieczny łowca (1998) Davida S. Goyera, Blade: Wieczny łowca II (2002) Guillermo del Toro i Blade: Mroczna trójca (2004) S. Goyera był mentorem tytułowego bohatera granego przez Wesleya Snipesa. W familijnych filmach Charlesa Martina Smitha: Mój przyjaciel Delfin (Dolphin Tale, 2011) i Mój przyjaciel delfin 2: Ocalić Mandy (Dolphin Tale 2, 2014) wystąpił jako Reed Haskett, ojciec Claya (Harry Connick Jr.) i dziadek Hazel (Cozi Zuehlsdorff). W komedii muzycznej Radośnie śpiewajmy (Joyful Noise, 2012) zagrał z Dolly Parton.
W 2017 w San Antonio otrzymał Texas Medal of Arts Award.
Życie prywatne
W przeszłości nadużywał alkoholu i narkotyków. Spotykał się z Patti Davis, Cherry Vanillą, Janis Joplin (1969), Joan Baez (1970–71), Samanthą Eggar (1971), Carly Simon (1972), Barbrą Streisand (1976) i Andreą De Portago (1980).
11 lutego 1961 ożenił się z Fran Beir (wł. Frances Beer), z którą ma córkę Tracy (ur. 1962) i syna Krisa (ur. 1968), lecz z którą rozwiódł się w 1969. 17 sierpnia 1973 poślubił piosenkarkę Ritę Coolidge, z którą ma córkę Casey (ur. 1974). Jednak 26 czerwca 1980 doszło do rozwodu. 19 lutego 1983 roku po raz trzeci wziął ślub z Lisą Meyers, z którą ma pięcioro dzieci; czterech synów – Jesse’ego Turnera (ur. 1984) Jody’ego (ur. 1985), Johnny’ego (ur. 1988) i Blake’a (ur. 1994) oraz jedną córkę Kelly (ur. 1991).
Zmarł 28 września 2024 w swoim domu w Hana (na wyspie Maui), w otoczeniu rodziny.
Filmografia
Filmy fabularne
Filmy TV
- 1979: Droga wolności (Freedom Road) jako Abner Lait
- 1984: Utracona część Kathryn Beck (The Lost Honor of Kathryn Beck) jako Ben Cole
- 1986: Ostatnie dni Franka i Jesse’ego Jamesa (The Last Days of Frank and Jesse James) jako Jesse James
- 1986: Krew i orchidee (Blood & Orchids) jako kapitan Curtis 'Curt' Maddox
- 1986: Dyliżans do Lordsburga (Stagecoach) jako Ringo
- 1988: Żywi lub martwi (The Tracker) jako Szlachetny Adams
- 1990: Pair of Aces jako Rip Metcalf
- 1991: Strażnicy Teksasu (Another Pair of Aces: Three of a Kind) jako Rip Metcalf
- 1992: Cud na Dzikim Zachodzie (Miracle in the Wilderness) jako Jericho Adams
- 1992: Święta w Connecticut (Christmas in Connecticut) jako Jefferson Jones
- 1993: Kłopotliwi strzelcy (Trouble Shooters: Trapped Beneath the Earth) jako Stan Mather
- 1994: Sodbusters jako Destiny
- 1995: Tad jako Abraham Lincoln
- 1995: Bracia przeznaczenia (Brothers' Destiny) jako David
- 1995: Łatwopalny (Inflammable) jako kapitan Jack Guthrie
- 1996: Miasteczko Blue Dog (Blue Rodeo)
- 1997: Fatalny rewolwer (Dead Man’s Gun) jako Narrator
- 1998: Dwóch dla Teksasu (Two for Texas) jako Hugh Allison
- 1999: NetForce jako Steve Day
- 1999: Zadawnione porachunki (Outlaw Justice) jako Tarence
- 2000: Doskonała zbrodnia w doskonałym mieście (Perfect Murder, Perfect Town: JonBenét and the City of Boulder) – Lou Smit
- 2003: Instrukcja opuszczenia (The Break) jako Izzy Patterson
- 2004: Rodzina Innocente (Lives of the Saints) jako Matthew Bok
- 2005: 14 godzin (14 Hours) jako Chuck Whortle
Seriale TV
- 1970: Disco 2 w roli samego siebie
- 1974: Columbo odc. Swan Song
- 1976: Saturday Night Live jako gość
- 1978: Muppety (The Muppets) jako gość
- 1987: Ameryka (Amerika) jako Devin Milford
- 1997-99: Fatalny rewolwer (Dead Man’s Gun) jako narrator
Gry komputerowe
- 2005: Strzelba (Gun) jako Ned White (głos)
- 2010: Fallout: New Vegas jako zwierzchnik Hanlon (głos)
Dyskografia
Albumy solowe
- 1970: Kristofferson
- 1971: Me & Bobby McGee
- 1971: The Silver Tongued Devil and I
- 1972: Border Lord
- 1972: Jesus Was a Capricorn
- 1974: Spooky Lady’s Sideshow
- 1975: Who’s to Bless and Who’s to Blame
- 1976: Surreal Thing
- 1978: Easter Island (album)|Easter Island
- 1979: Shake Hands with the Devil
- 1981: To the Bone
- 1986: Repossessed
- 1990: Third World Warrior
- 1995: A Moment of Forever
- 1998: The Country Collection
- 1999: The Austin Sessions
- 2006: This Old Road
- 2009: Closer to the Bone
- 2013: Feeling Mortal
Z Ritą Coolidge
- 1973: Full Moon
- 1974: Breakaway
- 1978: Natural Act
Z The Highwaymen
- 1985: Highwaymen (Columbia)
- 1986: Live (Image)
- 1990: Highwayman 2 (Columbia)
- 1995: The Road Goes on Forever (Liberty)
- 1995: Highwaymen Ride Again (Sony)
- 1999: Super Hits (Columbia)
- 2005: The Road Goes on Forever [Bonus Tracks] (Capitol/EMI)
- 2005: The Road Goes on Forever [CD & DVD] (Capitol)
- 2005: Country Legends (DeLuxe Holland)
Nagrody
Przypisy
Bibliografia
- Beth Kalet: Kris Kristofferson. Quick Fox, 1979. ISBN 978-0825639326.
- Michael L. LaBlanc: Contemporary Musicians, Volume 4. Gale Research, 1990. ISBN 978-0810322141.
- Jan Słodowski, Andrzej Roman: Gwiazdy światowego kina. Leksykon. Warszawa: Editions Spotkania, 1992. ISBN 83-85195-83-1. Brak numerów stron w książce
- Theodore Baker: Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. Schirmer, 2001. ISBN 978-0-911320-62-6.
- Stephen Miller: Kristofferson: The Wild American. Omnibus Press, 2010. ISBN 1-84938-174-7.
- Michael Streissguth: Outlaw: Waylon, Willie, Kris, and the Renegades of Nashville. It Books, 2014. ISBN 0-06-203819-2.
- Shawn V. Orr: Kris Kristofferson Biography: The Man Behind the Lyrics. Independently, 2024. ISBN 979-8323000760.
Linki zewnętrzne
- Kris Kristofferson w bazie IMDb (ang.)
- Kris Kristofferson w bazie Filmweb
- Kris Kristofferson w bazie Notable Names Database (ang.)
- Kris Kristofferson w bazie Discogs.com (ang.)
